DEMİR
Demir alyuvarlara ve kaslara oksijen sağlayan hemoglobilin ve miyoglobilin adındaki proteinlerin bileşiminde bulunan bir mineraldir. Bedenin enzim sisteminde hayati önem taşıyan bir bileşiktir. Sağlıklı yetişkin bir erkekte bulunan toplam 2-4 gr demirin yaklaşık üçte ikisi alyuvarlarda bulunur. Bedende ikinci büyük demir miktarı depo demir olarak karaciğer, dalak ve kemik iliğinde bulunur. Ayrıca küçük bir miktar demir transferrin denen proteinde bulunur.
DEMİR HANGİ YİYECEKLERDE BULUNUR?
Sakatat (karaciğer, böbrek, yürek), yumurta sarısı, baklagiller, kakao, şeker kamışı pekmezi, kabuklu deniz hayvanları, maydanoz demir açısından zengindir. Orta derecede demir içeren yiyecekler kaslı etler, balık, kümes hayvanları, ceviz, fındık, yeşil sebzeler, tam buğday ekmeğidir. Sütte, süt üürünlerinde, beyaz şekerde, beyaz unda, pirinçte, patateste, meyvaların çoğunda ise demir oranı azdır.
EKSİKLİK BELİRTİLERİ
Demir eksikliği anemiye yol açar. Başlıca belirtileri dikkatsizlik, yorgunluk, hareketle olan kalp çarpıntısı, bazen ağrılı dil, dudak kenarında çatlak, yutma güçlüğü, konkav tırnaklardır. Çocuklarda iştahsızlık, yavaş büyüme, enfeksiyona dirençsizlik görülür. Demir eksikliği mide asidi azalmasına; asit azlığı da demir emiliminin azalmasına yol açar.
Demir eksikliği anemi görülmeden de gelişebilir. Kanada’da yapılan bir araştırmada nüfusun %19’unda demir eksikliği, bunların ancak %2’sinin anemik olduğu anlaşılmıştır.
DEMİR EKSİKLİĞİ ÇOK MU YAYGINDIR?
Evet, çok yaygındır. Özellikle çocuklar, gebe kadınlar, vejeteryanlar ve yetersiz beslenen yoksullar, emilim sorunu olanlar, besim alerjisinden dolayı rejim yapanlarda görülebilir. Demir eksikliğinin ençok görülen beslenme bozukluğu hastalığı olduğunu söyleyebiliriz.
DEMİR EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
Yukardaki belirtilerden herhangi birinin varlığı demir eksikliği için yeterlidir. Demir takviyesi verilince hastada birkaç günde toparlanma görülür, özellikle kas yorgunluğu çabucak geçer.
DEMİR EKSİKLİĞİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
Anemi olmadan olan demir eksikliğ önemsenmezse, farkedilmeden bir çok şikayet yıllarca varlığını sürdürür. Örneğin tiroit bezinin az çalıştığından kuşkulanılan bir kişinin tiroit testleri normal çıkarsa hastada büyük olasılıkla demir eksikliği vardır. Öte yandan öğrenme zorluğu çeken ve davranış bozuklukları gösteren çocuklarda demir eksikliği düşünülmelidir. Demir eksikliği bulunan çocuklarda yiyeceklerden kurşunu emme yeteneği normalden fazladır. Bu da davranışlarında ve öğrenme yeteneklerinde değişikliklere yol açar. Vejeteryanlarda da demir eksikliği olabilir. Bunlar yemek yerken çay da içiyorlarsa risk büsbütün artar. Çünkü çay demir emilimini önler. Kahve de demir emilimini azaltır.
GEBELİKTE DEMİR GEREKSİNİMİ
Gebelikte demir gereksinimi artması doğaldır. Gebelikte alınan folatlı ilaçlar, folik asit ve demir preparatlarının çinko emilimini azalttığı da unutulmamalıdır. Bu yüzden anne adayının C vitamininden zengin dengeli bir beslenme uygulayarak demir eksikliğinin gelişmesini önlenmesi ve yemeklerden önce ve sonra çay, kahve içmemesi önerilir.
