İbni Sinanın görüşleri, Tababetin Kanunu.
Tababetin tarifi
Tababet öyle bir ilimdir ki; insan vücudunun ahvalini, sağlık ve hastalık hallerini öğretir.
Tababet; hastalık halini yani yitirilmiş sağlamlık halini, sıhhatli hale gelmenin yollarını ve sağlıklı durumu korumanın yollarını öğretir.
Bazı kimseler; siz tababeti nazari ve ameli (teorik ve pratik) diye bölmek gerekirken, onu nazari bir bilim haline getirdiniz diye söyleyebilir.
Her sanat ve felsefe gibi tababetinde nazari ve ameli kısmı vardır.
Tababet nazari ve ameli oluyor dediğimizde; bu ilimle uğraşanların bir kısmı bu ilmi öğrenecek, bir kısmı da ameli olarak uğraşacak diye düşünmemeliyiz. Bizim dediğimiz tababet, tababet kanunlarının ilmini ve onu pratikte nasıl kullanılacağını bildirir.
Tababetin nazariyesi dendiğinde tababetin esas kuralları hakkında araştırma inceleme diye düşünmeliyiz. Burada ameliyenin nasıl olduğu anlaşılmaz. Mesela nazari olarak tababette ateş 3 çeşit, mizaç 9 çeşittir diyoruz. Ameli tababetin kullanılan çarelerini ve bedeni harekete geçirmeyi düşünmüyoruz. Belki bir fikir ve endişeyi (sorunu) ifade edecek tababet ilminin bir kısmını düşüneceğiz. Bu fikir çarenin nasıl olacağını beyan etmeyi (açıklamayı) gösterir.
Bir kişinin durumu 3 çeşittir: sağlıklı, hastalıklı ve ne hastalık ne de sağlamlığa ait olmayan ara durum. Burada nazari olarak üçüncü bir hali var saymak doğru değildir.
Sağlamlık, sağlık öyle bir haldir ki, bununla uzuvlardan ve organlardan sağlam işlevler oluşur. Sağlığın bundan daha açık bir tarifi yoktur. Lakin bu konuyu tenkit edenler sağlamlığı kendilerine göre tarif ederek belirsiz halleri sağlamlık tarafına dahil ediyorlar. Bu konuyu tartışacak olanlar tabipler olmamalıdır. Bu meselede doğru olanı bulma başka bir ilimin, mantığın konusudur. Hakikat mantıktan talep edilmelidir.
Tababetin konuları hakkında
Tababet insan bedeninin sağlam ve hastalıklı hallerini inceler. Bir şeyin bilinmesi o şeyin sebeplerini tanımak ve anlamakla olur. Bundan dolayı, tababette, sağlamlık ve hastalığın sebeplerini bilmek gerekir. Sağlamlık ve hastalığın sebepleri bazen açık, bazen gizli olur. Bunları hislerle değil somut belirtilere dayanarak bulabiliriz. Tababette, sağlamlıkta ve hastalık hallerinde oluşan belirtileri bilmek gerekir. Felsefede açıkça her birşeyi bilme, sebeplerini ve sebeplerin bütün esaslarını öğrenmekle olur. Eğer sebepler yoksa ona özgü olan ve olmayan belirtileri öğrenmekle olur. Sebepler dört çeşittir: maddi sebepler, etken (fail) sebepler, şekli sebepler, tamamlayıcı (nihai) sebepler.
Maddi sebepler: Sağlamlık ve hastalığı oluşturan temel sebeplerdir. Bu temel, esas sebepler aza (organ) ve ruhtur. Daha sonraki sebepler hılıtlar, ondan sonrakiler unsurlardır. Hılıtlar terkip itibariyle temel olur, bazen de dönüşüm itibariyle temel olur. Her iki temel (terkip, dönüşüm) bir bütünlüğe yönelir. Çoğunluğa bağlanan birlik ya mizaç ya oluşum ya şekil olur. Mizaç değişim itibariyle oluşmuşsa terkip itibariyle olur.
Etken sebepler: İnsan vücudunun hallerini değiştiren veya değiştirmeden tutan sebeplerdir. Bunlar; hava ve onlarla alakalı şeyler, su, içecekler ve onlarla alakalı şeyler. Boşaltım ve lüzumsuz atıkların (dışkı, idrar, ter, tükrük, sümük) atılamaması. Yerleşim yerleri, mekanlar ve bunlarla alakalı şeyler. Bedensel ve zihinsel faaliyetler ve bunların nizamı. Ayrıca uyku ve uyanıklık. Yaş dönümü (ergenlik, menapoz), cinsiyet farkı, meslekler, adetler, insan tabiatına zıt olmayan, zıt olupta insan vücuduyla temas ederek etki eden etken sebeplerdir.
Şekli sebepler: Mizaçlar, bunlardan sonra oluşacak olan kuvvetler ve terkiplerdir.
Tamamlayıcı sebepler: Faaliyetlerdir. Bunlar kuvvetler ve kuvvetleri taşıyan ruhlardır. İlerde bunlar açıklanacaktır.
Tababet ilmi insan vücudunun sağlamlık ve hastalığını tartışan bir ilimdir. Bu tartışmaların tam ve eksiksiz olması için, sağlığın koruması ve hastalıkların tedavisi, hastalıkların sebepleri ve tedavi araçları itibariyle tababet ilmi için başka konuların da olması zorunludur. Şunlar bu ilmin konularıdır: Sağlık ve hastalığın sebepleri, yiyecek ve içeceklerin tedbiri, hava seçimi, hareket ve dinlenmenin zamanını tesbit, ilaçla tedavi, elle tedavi denen tedbirler. Tabibin iyice tasavvur ederek delil (kanıt) bulması zorunlu olduğu şeyler; hastalıklar ve hastalıkların has sebepleri, belirtileri ve hastalıkları yok etme, sağlığı korumadır. Elbette hekimin, mevcudiyeti gizli olan şeylerin varlığı, miktarı ve geçiş devrine, kapsamlı kanıtlar getirmesi zorunludur.
