ÇİN ŞİFALI BİTKİLERİNİN TARİHÇESİ
Hanedanlar ve imparatorluklar öncesi dönem (yazısız dönem)
Shen nong Mö. 3217
Shen nong’un kelime anlamı çiftçi ruhudur. Shen nong; tarımın gizemlerine ilişkin yazıları kadar insanın beslenmesi için en uygun beş tahılı anlatan ve yüz kadar şifalı bitki üstüne yazdıklarıyla tanınır. Yüz kadar bitkinin bir bir tadına bakarak zehirli olanları, hastalıkları iyi edenleri, sağlığa yararlı olanları tanıtmıştır. O dönemde henüz yazı gelişmemiş olduğundan, çalışmalarını bir takım kırık ve eğri çizgilerle ilkel yazıyla aktarmıştır. Sonraki yıllarda kırık ve eğri çizgilere düğümlü çizgiler eklenmiştir. Shen nong’un yazdığı eser shen nong ben cao jing –çiftçi ruhu bitki özü sözleri– dünyada bilinen en eski şifalı bitkiler kitabıdır (= Materia Medica). Shen nong aynı zamanda hükümdardı. Bu hükümdarın aynı zamanda tıbbın kurucusu olduğunu söyleyebiliriz.
Fou hi Mö. 2959
Fou hi’nin önemi yin yang, beş element gibi çin tıbbının temel kavramlarını bulmuş olmasıdır.
Huang di Mö. 2640
Sarı imparator çalışmalarıyla yüzyıllar sonrasını etkilemiş en önemli bir bilgindir. Huang di nei jing –sarı imparatorun iç hastalıkları kitabı- çin tıbbının temelini ortaya koymuştur.
Hanedanlar dönemi (yazılı dökümanlı dönem)
Zhou hanedanı周 (Mö.1100 – Mö.221)
Bu dönemde yazılı belgelerde tıp okullarından eğitimli resmi meslek sahibi hekim ünvanlı insanları görüyoruz. Huang di nei jing –sarı imparatorun iç hastalıkları kitabı– bu dönemin sonunda savaşan devletler döneminde yazılı doküman haline geldi.
İmparatorluklar dönemi
Qin hanedanı 秦 (Mö.221 – Mö.206)
Bu dönemde shi jing, shen hai jing adlı kitapları görüyoruz. Shi jing –şair yazıları– kitabında şiir şeklinde, benzetme tarzında şifalı bitkiler anlatılmaktaydı. Shen hai jing -deniz ruhu yazıları– adlı kitapta yüzden fazla bitkisel ve hayvansal ilacın kaydı vardır. Qin hanedanı döneminde artık çin şifalı bitkileri sisteminin temeli atılmış, çin tıbbı ve şifalı bitkileri şekillenmiş ve yönü belirlenmiştir.
Han hanedanı 汉 (Mö. 206 – Ms. 220)
Bu dönemde shen nong ben chao jing –çiftçi ruhu bitki özü sözleri– adlı eseri görüyoruz. Bu o zamana kadar yazılan şifalı bitkilerle ilgili yazılan en kapsamlı kitaptır. Bu kitapta çin tıbbına ait şifalı bitkilerle ilgili temel teoriler, 365 bitkinin etkisi, tadı, zehirli olup olmadığı, bitki kombinasyon ve reçeteleri, macun, şurup, toz şeklinde ilaçların tarifleri anlatılmaktaydı. Ağrılar, ishal, bağırsak kurdu, astım gibi hastalıklarla ilgili yazılar vardı.
Güney ve kuzey hanedanlıkları 南朝 北朝 (420 – 581)
Bu dönemde ipek yolu ticaretinin gelişmesiyle dış ticaret ve kültürel ilişkiler gelişti. Batı asyadan yeni şifalı bitkiler Çine geldi. Bu bitkiler içersinde sandal, sığa yağı, mestika ve safranın kullanımına ve üretimine geçildi. Bu bitkilerin çin tıp teorileri ve kuralları içersinde etki ve faydaları kanıtlandı. Çin şifalı bitki kitaplarına kayıtları geçti.
Tang hanedanı唐 (618 – 907)
Bu dönemde devlet desteğiyle başarılı tıp adamları organize edilerek 844 bitkinin resimleriyle yer aldığı bir kitap hazırlatıldı. Bu eserin adı tang ben chao -tang hanedanı bitki özü- ‘dür. 731 yılında japonlar tarafından tercüme edilmiştir.
